Μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης κατατέθηκε από την Κυβέρνηση στην βουλή το νομοσχέδιο για να ψηφιστεί ο νέος ποινικός κώδικας. Το τελικό κείμενο παρουσιάζει ελάχιστες αλλαγές σε σχέση με αυτό που είχε κατατεθεί στην διαβούλευση παρά τις αντιδράσεις από σχεδόν το σύνολο του νομικού κόσμου και μεγάλου μέρους της κοινωνίας.
Μερικές από τις πιο σημαντικές αλλαγές που φέρνει το νέο νομοσχέδιο στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι οι εξής:
Αυστηροποίηση ποινών:
- Επιβολή πλήρους ποινής σε συνεργό υπό περιπτώσεις αντί για μειωμένης όπως σήμερα (άρθρο 5 Ν/Σ).
- Αυξάνεται η διάρκεια της πρόσκαιρης κάθειρξης από τα 15 στα 20 χρόνια (άρθρο 6 Ν/Σ).
- Αναπροσαρμογή προς τα πάνω χρηματικών ποινών (άρθρο 8 Ν/Σ).
- Προσθήκη της απέλασης ως μέτρο ασφαλείας και επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών (άρθρο 10 Ν/Σ)
- Αναπροσαρμογή των ορίων των μειωμένων ποινών προς τα πάνω (άρθρο 15 Ν/Σ). Στην περίπτωση της μειωμένης κάθειρξης δε, μέχρι τώρα η ποινή ήταν στα έως 8 χρόνια. Με το νομοσχέδιο ανεβαίνει στα 14 χρόνια.
Ο νέος Ποινικός Κώδικας αυστηροποιεί το πλαίσιο των ελαφρυντικών, της αναστολής και της υφ’ όρων απόλυσης. Συμφόρηση των φυλακών.
- Επαναφορά της έννοιας του πρότερου έντιμου βίου σε αντικατάσταση του σύννομου στις ρυθμίσεις για τα ελαφρυντικά (άρθρο 16 Ν/Σ). Καταλαβαίνει και ένας μη νομικός πως η έννοια του “έντιμου” ενέχει μεγαλύτερη αοριστία και αποτελεί αντικείμενο κρίσης της ηθικής του κατηγορουμένου από τα δικαστήρια με βάση τις κρατούσες αντιλήψεις.
- Μείωση του ορίου για την χορήγηση του ελαφρυντικού της μετεφηβικής ηλικίας από τα 25 στα 21 έτη (άρθρο 30 Ν/Σ)
- Αύξηση της συνολικής ποινής της κάθειρξης στην περίπτωση συγχώνευσης ποινών από τα 20 στα 25 έτη (άρθρο 18 Ν/Σ).
Αλλαγή στις αναστολές:
Εδώ έχουμε ίσως και μία από τις αυστηρότερες αλλαγές που φέρνει ο νέος Ποινικός Κώδικας. Με το άρθρο 19 του Ν/Σ η αναστολή της ποινής που έως τώρα ίσχυε για ποινές έως 3 ετών, πλέον πέφτει στο ένα (1) έτος. Μάλιστα το Δικαστήριο θα πρέπει αιτιολογημένα να κρίνει γιατί δεν είναι αναγκαία η έκτιση της ποινής.
- Για ποινές φυλάκισης έως 3 έτη προστίθεται δυνατότητα έκτισης της ποινής, ενώ για ποινές από 3 έως 5 έτη που είναι και το ανώτατο όριο της φυλάκισης οι ποινές θα εκτίονται εφόσον δεν προβλέπεται αναστολή ή μετατροπή τους.
Είναι σαφές πως η λογική του νέου νομοσχεδίου έρχεται να ανατρέψει μία φιλελεύθερη δικαιϊκή παράδοση δεκαετιών στην φιλοσοφία του ποινικού μας συστήματος με την πρόβλεψη να στέλνονται στις φυλακές περιπτώσεις ήσσονος μικροπαραβατικότητας. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος της αλλαγής, πλέον ακόμα και ένας φοιτητής που έχει συλληφθεί στον σωρό σε μία πορεία που γίνονται επεισόδια και αντιμετωπίζει το συνηθισμένο πακέτο κατηγοριών πλημμεληματικού χαρακτήρα που μοιράζεται αδιάκριτα από τις αστυνομικές αρχές, κινδυνεύει να βρεθεί στην φυλακή αν το Δικαστήριο εξαντλήσει την αυστηρότητα του.
Συμφόρηση φυλακών:
- Ανάκληση αναστολής για ποινή μεγαλύτερη από 1 έτος αντί για 3 που ισχύει τώρα αν κάποιος καταδικαστεί αμετάκλητα για έγκλημα που τελέστηκε πριν την απόφαση της αναστολής (άρθρο 20 Ν/Σ)
- Πρόβλεψη για έκτιση 3/5 της ποινής ακόμα στις ποινές φυλάκισης (που δεν χορηγήθηκε αναστολή ή μετατροπή, άρθρο 24 Ν/Σ). Αυστηροποίηση εν γένει της δυνατότητας υφ’ όρων απόλυσης.
Νέα αδικήματα που προβλέπει ο νέος Ποινικός Κώδικας:
- Διατάραξη λειτουργίας νοσοκομείων και σχολείων με ποινή τουλάχιστον ενός έτους φυλάκισης και χρηματική ποινή. Αν τελούνται βιαιοπραγίες η ποινή ανεβαίνει στα 2 έτη τουλάχιστον. Αιτιολογία ειδικά για τα νοσοκομεία ήταν η αντιμετώπιση του φαινομένου συγγενών ασθενών να προκαλούν φασαρίες. Πολύ εύκολα ωστόσο καταλαβαίνει κανείς πως αυτή η διάταξη μπορεί να χρησιμεύσει στην ποινικοποίηση κινητοποιήσεων δασκάλων, μαθητών, γιατρών κλπ (άρθρο 33 Ν/Σ).
- Ποινικοποίηση προσπαρασκευαστικών πράξεων εμπρησμού με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή, αν δε γίνονται σε δάσος και επικίνδυνες μέρες με κάθειρξη έως 8 έτη και χρηματική ποινή (άρθρο 42 Ν/Σ).
- Διεύρυνση της αντικειμενικής υπόστασης άλλων αδικημάτων (πχ η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη προστίθεται στις περιπτώσεις επικίνδυνης οδήγησης (άρθρο 45 Ν/Σ).
Τι αλλαγές φέρνει στην Ποινική Δικονομία:
- Κατάργηση του Πενταμελούς Εφετείου και ενίσχυση της αρμοδιότητας του Μονομελούς Εφετείου (άρθρα 62,74 Ν/Σ). Η λογική της εν λόγω ρύθμισης είναι κοντόφθαλμα δημοσιονομική για την εξοικονόμηση δικαστών. Οδηγεί αναπόφευκτα στην υποβάθμιση της παροχής δικαιοσύνης ειδικά όταν θα πέφτει στην ευθύνη ενός ανθρώπου το βάρος της κρίσης πολύπλοκων και σύνθετων υποθέσεων. Παράλληλα αυξάνεται ο παράγοντας πιθανής μεροληψίας που εξισορροπεί μία μεγαλύτερη δικαστηριακή σύνθεση.
- Εξαίρεση αστυνομικών από κατάθεση στο ακροατήριο (άρθρο 78 Ν/Σ). Πρόκειται για μία άνευ προηγουμένου ρύθμιση που παραβιάζει ανεπανόρθωτα την αρχή της αμεσότητας της ποινικής δίκης. Είναι γνωστό άλλωστε πως δεκάδες κατηγορητήρια κατέρρευσαν στην πράξη ανά καιρούς λόγω των αντιφάσεων των μαρτύρων αστυνομικών στις ερωτήσεις των συνηγόρων.
- Επιβολή ή άρση της προσωρινής κράτησης και άλλων περιοριστικών όρων χωρίς υποχρέωση γραπτής γνώμης του εισαγγελέα (άρθρο 90 Ν/Σ). Ο ανακριτής οφείλει πλέον να “ακούσει” τον εισαγγελέα απλά.
- Διεύρυνση των υποθέσεων παραπομπής στο ακροατήριο με απευθείας κλήση χωρίς την ενδιάμεση διαδικασία του δικαστικού συμβουλίου (άρθρο 95 Ν/Σ). Είναι κρατούσα η γνώμη επιστημονικά για τον σημαντικό ρόλο που επιτελούν τα δικαστικά συμβούλια στην απονομή δικαιοσύνης. Φιλτράρουν προδήλως αβάσιμες υποθέσεις από την παραπομπή στο ακροατήριο με αποτέλεσμα την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων ενώ παράλληλα αποκωδικοποιούν σύνθετες υποθέσεις βοηθώντας τον δικαστή που θα κληθεί να κρίνει μετέπειτα. Η κατάργηση της ενδιάμεσης διαδικασίας όχι απλά δεν θα επιταχύνει την απονομή δικαιοσύνης αλλά αντίθετα θα την κάνει ακόμα πιο αργή δημιουργώντας μεγάλο κίνδυνο για τα δικαιώματα των διαδίκων.
- Μέτρα κατά δικηγόρων που “φωνασκούν” και περιορισμός αναβολών.
Είναι σαφές πως η παραπάνω αντιεπιστημονική ρύθμιση δεν έχει σε καμία περίπτωση σκοπό την βελτίωση της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Μία νομοθετική πρωτοβουλία σε τέτοια κατεύθυνση θα έπρεπε να έχει ως πρώτο μέλημα να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κρατούμενων στις ελληνικές φυλακές, η σταδιακή απομάκρυνση από τον απαρχαιωμένο θεσμό της φυλακής εν γένει, προσλήψεις αναγκαίου προσωπικού κοκ. Χαρακτηριστικό άλλωστε το γεγονός πως για την σύνταξη του νομοσχεδίου δεν προηγήθηκε καμία νομοπαρασκευαστική επιτροπή. Αντίθετα είμαστε αντιμέτωποι με ένα πισωγύρισμα δεκαετιών. Αποθεώνεται η φιλοσοφία της καταστολής, και χαϊδεύονται τα αυτιά των πιο συντηρητικών κομματιών της ελληνικής κοινωνίας. Σε μία περίοδο άλλωστε που οι κοινωνικές ανισότητες δεν είναι απίθανο να οδηγήσουν σε αναταράξεις το επόμενο διάστημα. Και η αυστηροποίηση του ποινικού πλαισίου πάντα είναι απαραίτητο μέσο για την αντιμετώπιση τους.
* του Γιάννη Μυκωνιάτη, Δικηγόρου Αθηνών
