Η αποποίηση κληρονομιάς είναι η επιλογή που διαθέτουν οι κληρονόμοι ενός προσώπου που αποβίωσε να μην αποδεχτούν την κληρονομιά του. Αυτό μπορεί να συμβεί συνήθως για δύο λόγους:
- Τα χρέη της κληρονομιάς υπερτερούν του ενεργητικού της και ως εκ τούτου οι κληρονόμοι δεν επιθυμούν να επιβαρυνθούν με αυτά.
- Ο κληρονόμος επιθυμεί με έμμεσο τρόπο να περάσει ένα περιουσιακό στοιχείο σε ένα τρίτο πρόσωπο (πχ από τον παππού στο εγγόνι).
Το δικαίωμα αποποίησης αφορά το σύνολο της κληρονομιάς. Δεν μπορεί κάποιος δηλαδή για παράδειγμα να αποδεχτεί τα ακίνητα και να αποποιηθεί τα χρέη. Αυτό ισχύει με κάποιες εξαιρέσεις για τους ανήλικους κληρονόμους οι αποδέχονται με το ευεργέτημα της απογραφής. Αν επιλέξουν να ασκήσουν το δικαίωμα να αποδεχτούν την κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής, η ευθύνη τους για τα χρέη φτάνει μέχρι το ύψος του ενεργητικού της κληρονομιάς.
Ποια είναι η προθεσμία για αποποίηση κληρονομιάς και πότε αρχίζει;
Ο νόμος ορίζει ότι ο κληρονόμος διαθέτει προθεσμία 4 μηνών για να αποποιηθεί από την στιγμή που πληροφορήθηκε αυτή του την ιδιότητα (πχ έμαθε για τον θάνατο). Αν πρόκειται για κληρονομιά εκ διαθήκης η προθεσμία ξεκινάει από την στιγμή που η διαθήκη δημοσιεύτηκε. Η προθεσμία αυτή παρατείνεται σε 1 έτος αν ο κληρονομούμενος διέμενε στο εξωτερικό ή ο κληρονόμος πληροφορήθηκε αυτή του την ιδιότητα ενώ διέμενε στο εξωτερικό. Η αποποίηση πρέπει να γίνει απαραίτητα μετά τον θάνατο του κληρονομούμενου αλλιώς είναι άκυρη.
Τι σημαίνει την “στιγμή που πληροφορήθηκε αυτή του την ιδιότητα”;
Πρόκειται για πραγματικό ζήτημα. Είναι πιθανό να μην υπάρχουν σχέσεις για οποιοδήποτε λόγο να μην υφίστανται σχέσεις μεταξύ συγγενών και ως εκ τούτου η πληροφόρηση για το ότι κάποιος είναι κληρονόμος να γίνει όταν ζητηθούν από τους πιστωτές πιθανά χρέη. Σε τέτοια περίπτωση όμως θα πρέπει να ακολουθηθεί η δικαστική οδός για να αποδειχθεί η παραπάνω άγνοια οπότε είναι σημαντικό μην αμεληθεί η παραπάνω προθεσμία.
Ποιοι πρέπει να αποποιηθούν;
Η σύντομη απάντηση είναι όλοι οι συγγενείς ακόμα και αν υπάρχει αμφιβολία για το αν κληρονομούν. Όταν κάποιος αποβιώνει οι πρώτοι που τον κληρονομούν είναι η σύζυγος και τα παιδιά του. Αν δεν υπάρχουν ή δεν βρίσκονται εν ζωή, τότε κληρονόμοι γίνονται οι υπόλοιποι εν ζωή συγγενείς με την σειρά που ορίζει ο αστικός κώδικας στις διατάξεις για την εξ αδιαθέτου διαδοχή.
Το δίκαιο μας αντιμετωπίζει την αποποίηση σαν ο κληρονόμος που αποποιήθηκε να μην ζούσε κατά την στιγμή που έλαβε χώρα ο θάνατος του κληρονομούμενου. Συνεπώς έστω ότι αποποιείται κάποιος την κληρονομιά του γονέα του. Αν έχει και ο ίδιος παιδιά θα κληρονομήσουν αυτά οπότε θα πρέπει να αποποιηθούν και αυτά. Αν δε είναι ανήλικα οι γονείς θα πρέπει να ζητήσουν ειδική άδεια από το δικαστήριο.
Συνεπώς αν κάποιος πληροφορηθεί τον θάνατο ενός συγγενικού του προσώπου και θέλει να αποποιηθεί θα πρέπει να το πράξει ακόμα και αν δεν είναι σίγουρος για ασφάλεια, ή να συμβουλευτεί εξειδικευμένο δικηγόρο.
Ποια είναι η διαδικασία για να γίνει αποποίηση κληρονομιάς;
Η αποποίηση κληρονομιάς γίνεται με δήλωση που λαμβάνει χώρα στο Ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας του θανόντος. Ο κληρονόμος θα πρέπει να φέρει μαζί του:
- Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας.
- Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου του κληρονομούμενου.
- Αντίγραφο δικαστικής απόφασης που χορηγεί σχετική άδεια αν η δήλωση αποποίησης γίνεται από γονείς για ανήλικο τέκνο, συμπαραστάτη για τον συμπαραστατούμενο και επίτροπο για ανήλικο σε επιτροπεία.
Στην περίπτωση που δεν μπορεί ο κληρονόμος για οποιοδήποτε λόγο, την αποποίηση μπορεί να την κάνει και εξουσιοδοτημένο πρόσωπο με ειδικό συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο.
Τι γίνεται αν χαθεί η προθεσμία της αποποίησης;
Στην περίπτωση που η προθεσμία αποποίησης χαθεί θα πρέπει να ακολουθηθεί η δικαστική οδός και η άσκηση αγωγής με αίτημα την ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομιάς λόγω πλάνης. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα δικαστήρια έχουν δεχτεί ότι η μη αποποίηση από πλευρά κληρονόμων εντός προθεσμίας ήταν αποτέλεσμα πλάνης. Αυτή μπορεί να αφορά μεταξύ άλλων είτε πλήρη άγνοια για την υποχρέωση να αποποιηθεί κάποιος εντός 4 μηνών αν λόγω των περιστάσεων δεν ήταν εύκολο να το γνωρίζει (πχ λόγω χαμηλού μορφωτικού επιπέδου του κληρονόμου, βλ. ενδεικτικά Τρ.Εφ.Πειρ. 172/2023) ή άγνοια για θάνατο κληρονομούμενου που δεν είχε σχέσεις (Τρ.Εφ.Πειρ. 395/2023). Δεν μπορεί να αφορά ωστόσο άγνοια για το αν η κληρονομιά είχε χρέη. Σε κάθε περίπτωση όμως πρόκειται για δικαστική διαμάχη όπου δεν μπορεί κανένας με σιγουριά να προκαταβάλει την έκβαση της.
Το γραφείο μας διαθέτοντας πολύχρονη εμπειρία στον χειρισμό κληρονομικών ζητημάτων αναλαμβάνει μεταξύ άλλων με υπευθυνότητα να σας ενημερώσει για τις ενέργειες που πρέπει να κάνετε προκειμένου να προβείτε σε αποποίηση κληρονομιάς ώστε να εξασφαλίσετε πως δεν θα βρεθείτε φορτωμένοι με βάρη και χρέη που δεν δημιουργήσατε. Παράλληλα αναλαμβάνουμε τις ειδικές διαδικασίες που πρέπει να γίνουν προκειμένου να αποποιηθούν και πρόσωπα στην ευθύνη σας (πχ τα τέκνα σας).
